فرش‌ها از جمله کاربردی‌ترین و محبوب‌ترین زیراندازها خصوصاً در کشور ایران هستند که از قدمتی چند هزارساله برخوردارند. همانگونه که هر ملتی دارای یک یا چند کالای نمادین است، فرش نیز به عنوان یکی از کالاهای نمادین ایران شناخته می‌شود. فرش‌ها را می‌توان بر اساس فاکتورها و عوامل مختلفی دسته‌بندی کرد و فرشهای دستباف همانگونه که از نام آنها مشخص است نحوه بافت متفاوتی دارند و توسط نیروهای انسانی بافته می‌شوند. فرشهای دستباف امروزه از جایگاه ویژه‌ای در سراسر جهان برخوردارند و محبوبیت ویژه‌ای دارند. این فرش‌ها می‌توانند بر اساس پارامترهای مختلفی تقسیم‌بندی شوند و هر کدام از آنها می‌توانند زیبایی و جذابیت خاص خود را داشته باشند. در ادامه مطلب به بررسی انواع فرش دستباف ویژگی‌های آنها پرداخته خواهد شد.
از آنجایی که فرشهای دستباف قیمت بالایی دارند، یکی از دغدغه‌های اصلی صاحبان این فرش‌ها این است که چگونه آن را تمیز کنند. یکی از کم‌خطرترین و بهترین راه‌ها برای شستشوی فرش دستبافت، استفاده از خدمات قالیشویی معتبر است. قالیشویی بانو با استفاده از بروزترین ابزارها می‌تواند به شما اطمینان دهد که فرش‌هایتان را بدون کوچک‌ترین آسیبی شسته و در سریع‌ترین زمان ممکن به شما تحویل می‌دهد.
آنچه در این مقاله می‌خوانیم:
- فرش دستباف چیست؟
- انواع فرش دستباف
- انواع فرش دستبافت از نظر اندازه
- فرشهای دستباف ایرانی از نظر سبک محلی
- فرش دستباف از نظر شیوه‌ی بافت
- فرش از نظر طرح
- انواع فرش دستباف ایرانی از نظر جنس
- تقسیم بندی از نظر ساختار
- انواع فرش های ایرانی دست بافت از نظر ظرافت
- سخن پایانی
فرش دستباف چیست؟
فرش دستباف از مهم‌ترین و محبوب‌ترین محصولات نساجی در تاریخ بشریت به شمار می‌روند که با وجود تغییرات بسیار زیاد در سبک زندگی مردم از گذشته تاکنون جایگاه خود را حفظ کرده و حتی بر میزان محبوبیت و مقبولیت آن اضافه شده است. فرش در اصل یک واژه عربی بوده و به مواردی همچون قالی، پلاس و… اطلاق می‌شود. در گذشته ، فرش تنها به زیراندازی که توسط دست بافته شده باشد، گفته می‌شد؛ اما امروزه هرچیزی که بافت سنگینی داشته باشد (چه با دستگاه و چه با دست) فرش نامیده می‌شود. درحقیقت، فرش دستباف فرشی است که تار و پود آن توسط دست بافته شده و عموما از الیاف و مواد طبیعی در بافت آن استفاده شده باشد.
انواع فرش دستباف
همانگونه که گفته شد فرش‌ها از جمله قدیمی‌ترین زیراندازها به شمار می‌روند و در طول تاریخ تغییرات بسیار زیادی داشته‌اند. به همین دلیل امروزه می‌توان آنها را بر اساس فاکتورها و پارامترهای مختلفی تقسیم‌بندی کرد. انواع فرش دستباف ایرانی را می‌توان از نظر جنس، اندازه، طرح و نقش، نحوه بافت، ظرافت و… تقسیم‌بندی کرد. در ادامه این مقاله ما برخی از مرسوم‌ترین راه‌ها تقسیم بندی انواع فرش دستباف را بررسی می‌کنیم؛ با ما باشید.
۱. انواع فرش دستبافت از نظر اندازه
اندازه یکی از مهم‌ترین فاکتورهای دسته‌بندی در تمامی انواع فرش دستباف و ماشینی است. از جمله رایج‌ترین سایز و اندازه‌های فرش دستباف می‌توان به فرشهای ۶ متری، ۹ متری، ۱۲ متری و حتی ۲۴ متری اشاره کرد. البته باید توجه داشت که فرش دستباف می‌تواند قالی، قالیچه، کلگی، کناره و… را نیز شامل شود که در نهایت هر کدام از آنها اندازه و سایزهای متفاوتی دارند.
- قالی که می‌تواند در اندازه‌های ۳×۲، ۵/۳×۵/۲، ۴×۳ و ۴×۶ متر وجود داشته باشد.
- قالیچه‌ها دارای مساحتی کمتر از ۴ متر مربع بوده و رایج‌ترین اندازه آنها شامل ۲۰/۲×۴۰/۱ و ۵/۲×۵/۱ متر هستند.
- کلّگی به فرش‌هایی گفته می‌شود که از نظر عرض از قالی کم عرض‌تر و از نظر طول از ۴ متر کمتر است. کلگی عموما در اندازه‌های ۳×۵/۱ متر، ۳×۷/۱ متر و ۷/۳×۲ متر بافته می‌شود.
- کناره‌ها که برای راه‌پله‌ها و راهروها کاربرد دارد معمولاً دارای پهنای ۰.۵ تا ۱.۷ متر بود و طول آنها از ۳ تا ۱۰ متر متفاوت است و حتی گاهی می‌تواند بلندتر نیز باشد.
- ذرع و نیم که ابعاد آنها ۵/۱×۰۴/۱ و ۶۰/۱×۱۰/۱ متر و ذرع چارک که دارای ابعاد ۳۰/۱×۸۰/۰ متر هستند.
- پشتی نوعی فرش دستبافت با مساحت کمتر از ۱ متر مربع است.
- پادری‌ها در اندازه‌های کوچک و برای استفاده در پاگردها بافته می‌شوند.
پیشنهاد مسالعه: بسیاری از افراد به دلایل متعدد تایلی به استفاده از خدما قالیشویی ندارند. اگر شما هم می‌خواهید فرشهای دستبافتان را در خانه و با ابزارهای ساده بشورید، باید با برخی از موارد آشنایی داشته باشید تا احتمال آسیب به فرش را کم کنید. به همین دلیل ما در مقاله‌ای به تفصیل توضیح داده‌ایم که بهترین روش شستشوی فرش دستباف در خانه چیست.
۲. تقسیم‌بندی فرشهای دستباف ایرانی از نظر سبک محلی
سبک محلی نیز از جمله فاکتورهایی است که می‌تواند فرش های دستباف را براساس آنها متمایز کرد. در حقیقت بر اساس سبک محلی ۳ نوع فرش دستباف وجود دارند که به شرح زیر هستند:
- انواع فرش دستباف شهری که توسط بافنده‌های شهرنشین بافته شده و ظرافت و رج شمار بالایی داشته و همچنین از نقشه و طرح ویژه‌ای برخوردارند. فرش دستباف تبریز بیشتر در این نوع دسته‌بندی قرار می‌گیرند.
- فرشهای روستایی که توسط بافنده‌های روستانشین بافته شده و از طرح و نقشه‌های ساده‌ای برخوردارند و معمولاً نقشه آنها ذهنی است. فرشهای روستایی در گذشته در ابعاد مختلف و در طرح و نقش‌های متعددی وجود داشت ولی امروزه بسیار یکنواخت شده‌اند.
- فرشهای عشایری که توسط افراد عشایر و در طرح و نقش‌های ساده و برگرفته از زندگی ایل‌نشینان بافته می‌شود. فرش عشایری عموما اندازه‌ی کوچکی داشته و به صورت زمخت و درشت باف عرضه می‌شود. از رایج‌ترین فرشهای عشایری می‌توان به گبه، جل، سفره، نمکدان، رختخواب‌پیچ و پشتی اشاره کرد.
۳. انواع فرش دستباف از نظر شیوه‌ی بافت
تقسیم‌بندی انواع فرش دستباف از نظر شیوه بافت نیز یکی از دیگر روش‌های خرید و قیمت‌گذاری فرش‌هاست. فرش های دستباف عموما به سه روش متداول بافت می‌شوند که عبارتند از:
- فرشهای تمام لول: تمام لول به فرش‌هایی گفته می‌شوند که قوس گره در پشت آنها ۹۰ درجه بوده و شیارهای پشت فرش از عمق بالایی برخوردار است. تارهای این فرش‌ها بسیار به هم نزدیک بوده و بافت بسیار محکمی دارند.
- فرشهای لول: در این فرش‌ها، تار فرش به اندازه قطر نخ از هم فاصله دارند. بافت تخت یک پوده بوده و به شیوه‌ی حصیری بافته خواهد شد؛ به این معنی که در هر رج، چله زیر و رو می‌شود و تارها، یکی در میان از پشت قالی دیده خواهند شد.
- فرشهای نیم لول: در فرشهای نیم لول، قوس گره در پشت فرش ۴۵ درجه است.
می‌خواهید بدون نیاز به انجام کار خاصی و تنها با ورود به سایت، برای شستشوی فرشهای خود وقت بگیرید؟ بانو به عنوان یک قالیشویی آنلاین بهترین خدمات را در اختیار شما می‌گذارد.
۴. از نظر طرح
از نظر طرح نیز می‌توان فرش های دستباف را از هم جدا کرده و دسته‌بندی کرد. در این شیوه تقسیم‌بندی، انتخاب بهترین نوع فرش دستباف کاملا وابسته به سلیقه و انتخاب شماست. این فرش‌ها انواع مختلفی دارند اما رایج‌ترین آنها عبارتند از:
- طرح‌های آثار باستانی و ابنیه اسلامی
- طرح‌های شاه‌عباسی
- طرح‌های اسلیمی
- طرح‌های قابی
- طرح‌های اقتباسی
- طرح‌های افشان
- طرح‌های بته‌ای
- طرح‌های ایلی و عشایری
- طرح‌های تلفیقی
- طرح‌های واگیره‌ای
- طرح‌های ترکمن
- طرح درختی
- طرح‌های شکارگاهی
- طرح‌های گل فرنگ
- طرح‌های گلدانی
- طرح ماهی درهم
- طرح‌های محرابی
- طرح‌های هندسی
لازم به ذکر است که هرکدام از این طرح‌ها در شهرهای مختلف با روش‌های متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرند. به همین ترتیب می‌توان فرش‌هاس دستباف را براساس شهرهای بافنده نیز تقسیم‌بندی کرد که برخی از پرطرفدارترین آنها عبارتند از:
- فرش دستباف کاشان: این نوع فرش محلی دستباف ، محبوبیت بسیار زیادی در میان ایرانیان داشته و حتی شهرت جهانی نیز شناخته دارد. فرش کاشان، در طرح‌ها و رنگ‌های متنوعی وجود داشته و از زیبایی و جذابیت بی‌نظیری برخوردارند.
- انواع فرش دستباف تبریز : از جمله فرشهای دستباف ایرانی که شهرتی جهانی داشته و طرفداران بسیار بی‌شماری دارد، فرش دستباف تبریز است. این فرش‌ها از طرح‌ها، رنگ‌های خاص و ظرافتی مثال‌زدنی برخوردارند. در حقیقت تبریز به عنوان مهد تولید فرش دستباف در طرح‌های جذاب و زیبا شناخته می‌شود.
- فرش دستبافت اصفهان: اصفهان نیز از جمله شهرهایی است که فرشهای تولیدی آن طرح‌های منحصربه‌فردی داشته و از محبوبیت بالایی در بازارهای جهانی برخوردارند.
- فرش دستبافت قم: فرشهای دستبافت قم هم از جمله فرش‌هایی است که به دلیل تنوع طرح و نقش و رنگ مورد توجه قرار داشته و محبوبیت بالایی دارد.
- فرش دستبافت نایین: فرش دستباف نایین نیز درست مانند فرشهای اصفهان و تبریز از محبوبیت بالایی برخوردار بوده و به دلیل داشتن طرح‌های منحصربه‌فرد محبوبیت بسیار زیادی در ایران و بازارهای جهانی دارد.
پیشنهاد مطالعه: قصد خرید فرش دستبافت دارید؟ نمی‌دانید در زمان خرید باید چه مواردی را باید مدنظر قرار دهید؟ با مطالعه مقاله راه‌های تشخیص فرش دستباف خوب ، بهترین انتخاب را داشته باشید.
۵. انواع فرش دستباف ایرانی از نظر جنس
یکی از مهم‌ترین تقسیم‌بندی‌های انواع فرش های دستبافت تقسیم‌بندی بر اساس نوع و جنس مواد به کار رفته در آنها است. به طور کلی در زمان بافت فرشهای دستباف از مواد مختلفی استفاده می‌شود که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- فرشهای پشمی: تار و پود این فرش‌ها از پنبه و پرز آنها از پشم است؛ لازم به ذکر است که در فرشهای عشایری از پشم به جای نخ پنبه نیز استفاده می‌شود.
- فرشهای تمام ابریشم: چله و پرز این نوع فرش دستباف از جنس ابریشم است.
- فرشهای گل ابریشم: در بافت این فرش‌ها به جای پرز پشمی از ابریشم استفاده می‌شود.
- فرشهای کف ابریشم: در فرش های کف ابریشم به جای پرز پشمی از پرز ابریشمی استفاده می‌شود.
- فرشهای سوف: زمینه فرش های سوف از پود ضخیم و نازک تشکیل شده و نقش گل و بوته‌ها پرزدار است.
۶. تقسیم بندی از نظر ساختار
از نظر ساختار نیز می‌توان فرش دستباف را مورد بررسی قرار داد و در نهایت آنها را در دو دسته مختلف تقسیم کرد:
- فرشهای دستباف کلاسیک: فرش کلاسیک دستباف بر اساس اصول و قواعد معمول قدیم بافته می‌شوند و طرح و نگاره‌های آن کاملاً سنتی و قدیمی است. این فرش‌ها معمولاً دارای رنگ‌های آرام و ملایمی بوده و از تنوع بالایی در رنگبندی برخوردارند.
- فرشهای دستباف مدرن: این فرش‌ها از نظر طراحی، بافت، شکل ظاهری، رنگ و… تغییرات زیادی نسبت به فرشهای مرسوم داشته و عموما از نقوش ریز و مینیمال در آنها استفاده می‌شود. به‌طورکلی، این فرش‌ها از اشکال هندسی ساده و حجیم برخوردار هشتند که با فاصله زیاد از هم قرار می‌گیرند.
۷. انواع فرش های ایرانی دست بافت از نظر ظرافت
از نظر ظرافت نیز می‌توان فرش های دستباف را دسته‌بندی کرد. در این نوع دسته‌بندی، فرش‌ها براساس رج‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.. رج شمار به عنوان یکی از مهم‌ترین فاکتورهای قالی و فرش دست باف می‌تواند تعیین کننده کیفیت و قیمت فرش باشد. از نظر ظرافت فرش‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- فرشهای درشت باف: رج شمار این فرش‌ها بین ۱۵ تا ۳۰ رج است. (۱۵ تا ۳۰ گره در ۷ سانتی‌متر)
- فرشهای نیمه ریز: این فرش‌ها دارای ۳۰ تا ۴۵ رج هستند.
- فرشهای ریزباف: فرش‌هایی با ۴۵ تا ۶۰ رج.
- فرشهای ممتاز: فرش ممتاز از بهترین انواع فرش دستباف و دارای ۹۰ رج به بالا است که به همین نسبت از قیمت بالاتری نیز برخوردار است.
هر قالیشویی، ویژگی‌هایی دارد که باعث می‌شود تا مشتریان دیگر شرکت‌ها را کنار زده و از خدمات آنها استفاده کنند. قالیشویی بانو به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بهترین قالیشویی های تهران می‌تواند بهترین خدمات را به مشتریان خود ارائه دهد.
جمع‌بندی نهایی
فرش دستباف به نوعی از فرش‌ها گفته می‌شود که توسط دست و نیروهای انسانی و با استفاده مواد و الیاف‌های طبیعی مانند پشم و پنبه و… بافته می‌شود. عموما انواع فرش دستباف از نظر نحوه بافت، طرح، شهر بافنده، ظرافت، جنس، اندازه، سبک محلی و… تقسیم‌بندی شده و هر کدام از ویژگی‌های متفاوتی برخوردارند.
