تشخیص فرش دستباف خوب برای بسیاری از ما کار چندان آسانی نیست؛ چرا که آموزشی در این مورد به ما داده نشده است. این فرش‌ها به دلیل کیفیت و ظرافتی که به دکوراسیون خانه می‌بخشند، محبوبیت بسیار زیادی در میان مردم دارند. به همین خاطر است که بسیاری از مردم به دنبال یافتن بهترین قالیشویی برای محافظت از فرش دست بافت خود هستند.
فرش دستباف از دیرباز به عنوان بخشی از زندگی بسیاری از خانواده‌های ایرانی محسوب شده و حتی توجه زیادی را از سوی کشورهای غربی نیز به خود جلب کرده است. بافتن این فرش‌ها به مدت زمان بسیار زیادی نیاز دارد که گاهی اوقات تا چند سال نیز طول می‌کشد. بدیهی است که نتیجه چنین کاری می‌تواند هر بیننده‌ای را محو تماشای خود کند. در این مقاله نحوه تشخیص فرش دستباف خوب را مرور کرده و تفاوت آن‌ها را با فرش‌های ماشینی بررسی خواهیم کرد تا بتوانید به سادگی دریابید که این فرش دستباف نیست یا هست!
آنچه در این مقاله می‌خوانیم:
- تاریخچه فرش دستباف
- تشخیص تفاوت بین فرش دستباف و ماشینی
- عدم تقارن فرش دستباف
- بررسی ریشه فرش
- نحوه تشخیص فرش دستباف با ساختار گره‌ها
- مواد استفاده شده در فرش دستبافت و ماشینی
- نحوه تشخیص فرش دستباف خوب با بررسی ضخامت
- آموزش شناخت فرش دستباف با استفاده از تراکم فرش
- شستشوی فرش
- سخن پایانی
تاریخچه فرش دستباف
تاریخچه فرش دستباف ایران در درجه اول به دوره ساسانیان و هخامنشیان باز می‌گردد. قدیمی‌ترین فرش دست بافت کشف شده همان فرش پازیریک است که سال ۱۹۴۹ کشف شد و قدمت آن به حدود پنج قرن پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. این هنر در ایران در زمان تسلط مغول‌ها با پیشرفت‌های زیادی همراه بود و سبک‌هایی جدید از زیبایی و هنر در آن دیده شد.
اوج هنر فرش دستباف ایران در زمان حکومت صفویان و شاه طهماسب اول (قرن ۱۶ میلادی) اتفاق افتاد. حدود ۲۵۰۰ فرش از آن زمان به یادگار مانده است که بیشتر آن‌ها در موزه‌های مشهور نگهداری می‌شوند. با آغاز قرن نوزدهم بسیاری از تاجرین دست به صادرات این فرش‌ها زدند و آن‌ها را در سطحی جهانی به نمایش درآوردند.
«تبریز، اصفهان، کاشان، مشهد، کرمان و یزد در میان مشهورترین مراکز تولید بهترین فرش دستباف ایران قرار دارند.»
تشخیص تفاوت بین فرش ماشینی از دستباف
راه‌های زیادی برای تشخیص کیفیت فرش دستباف و تفاوت آن با فرش ماشینی وجود دارد. فرش های ماشینی معمولا از الیاف و رنگ‌های مصنوعی ساخته شده و تنها به دو تا سه ساعت زمان برای اتمام بافت نیاز دارند. از سوی دیگر، اتمام فرش‌های دستباف بسته به طرح و اندازه خود، ممکن است تا چند ماه و حتی چند سال به طول انجامد. در ادامه با راهنمای خرید فرش دستباف خوب به شما کمک می‌کنیم تا بهترین فرش و قالی دست بافت را با بودجه خود تهیه کنید.
۱. عدم تقارن فرش دستباف
به طور کلی می‌توان گفت که هیچ فرش و قالی دست بافی کاملا متقارن نیست و شکل ظاهری این فرش‌ها همیشه تا حدودی نامتوازن خواهد بود. همانطور که قبلا به آن اشاره شد، گره‌زن بعضی اوقات ماه‌ها مشغول گره زدن فرش خواهد بود و تمامی جزئیات را نمی‌تواند به صورت کامل در طرف دیگر فرش تکرار کند. در مقابل اما دستگاه‌های بافندگی فرش ماشینی طرح‌ها و اشکال را به صورت کاملا متقارن ایجاد می‌کنند. (این مورد یکی از مهم‌ترین تفاوت فرش دستباف و ماشینی است.)
۲. مشخصات فرش دستباف خوب ؛ بررسی ریشه فرش
فرش سنتی اصیل ایرانی هیچ حاشیه جداگانه‌ای ندارد و ریشه‌های آن ادامه نرخ‌های تار خود فرش هستند. اگر نشانه‌ای از دوخته شدن ریشه به فرش مشاهده می‌کنید، آن فرش مطمئنا فرش طبیعی و دستباف نیست. این امر در مورد قالی دستباف نیز کاملا صادق است.
پیشنهاد مطالعه: نگهداری از ریشه فرش دستباف و ماشینی یکی از دغدغه‌های اصلی مشتریان است. ما در وبلاگ قالیشویی بانو نحوه نگهداری از ریشه فرش ماشینی و دستبافت را توضیح داده‌ایم؛ مطالب این مقاله را از دست ندهید.
۳. ساختار گره‌ها برای تشخیص فرش دستباف خوب
تک تک گره‌های فرش دستبافت را می‌توانید در زیر آن مشاهده کنید؛ این گره‌ها دیدگاهی کلی در مورد ظرافت و کیفیت فرش در اختیار شما قرار می‌دهند. همانطور که قبلا گفته شد، فرش های دست باف هرگز بی عیب و نقص نیستند و این مسئله به خوبی در گره‌ها قابل مشاهده است.
«در صورتی که گره‌ها کاملا منظم و متقارن هستند، آن فرش را ماشینی در نظر بگیرید.»
۴. شناخت فرش دستباف با استفاده از مواد استفاده شده
یکی از نکات قابل اهمیت در زمان بررسی مشخصات فرش دستباف خوب این است که این فرش‌ها عموما از مواد طبیعی مانند پشم گوسفند، پنبه، پشم شتر یا ابریشم خالص ساخته می‌شوند. البته فرش‌های ماشینی نیز ممکن است که از پشم طبیعی شوند، اما بیشتر آن‌ها با استفاده از الیاف مصنوعی بافته می‌شوند.
«به یاد داشته باشید که ظرافت و کیفیت الیاف طبیعی فرش دستباف حتی با چشم غیرمسلح نیز قابل تشخیص است و با یک لمس ساده می‌توانید لطافت آن را تشخیص دهید.»
۵. ضخامت فرش دستباف
علاوه بر مواردی که بالاتر به آن‌ها اشاره کنیم، ضخامت فرش یک روش تشخیص فرش دستباف اصیل به شمار می‌آید. هرچه فرش دست باف نازک‌تر باشد، کیفیت آن نیز بالاتر خواهد بود. تنها بافندگان و گره‌زنان بسیار باتجربه و ماهر می‌توانند فرش‌های نازک و تخت بسازند.
۶. تراکم فرش دستباف راهی عالی برای تشخیص قالی دستباف خوب
تراکم فرش دستباف یکی از راه‌های اصلی تشخیص کیفیت آن‌هاست. هرچه گره‌های یک فرش تراکم بیشتری داشته باشند، جزئیات آن بالاتر بوده و طبیعتا از ظرافت بیشتری برخوردار خواهد بود. تراکم فرش ایرانی با استفاده از اصطلاحی با نام «رجشمار» محاسبه می‌شود؛ به معنی تعداد گره بافته شده در عرض فرش، در واحد مشخصی از طول فرش.
رایج‌ترین واحد اندازه‌گیری طول فرش دست باف ایرانی، گره ذرعی است که در اصفهان معادل ۶.۵ سانتی‌متر و در تبریز معادل ۷ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال، وقتی می‌گوییم که رجشمار یک فرش تبریزی ۸۰ است، منظور این است که در ۷ سانتی‌متر از عرض آن ۸۰ گره وجود دارد. البته اکنون بسیاری از کشورها تراکم را به عنوان تعداد گره در واحد سطح مانند سانتی‌متر مربع یا متر مربع در نظر می‌گیرند و از رجشمار استفاده نمی‌کنند.
شستشوی فرش دستبافت
فرش دستباف در مقایسه با فرش‌های ماشینی استحکام و دوام بالاتری دارد، درمقابل اما قیمت آن‌ها ما را ملزم می‌کند که با ظرافت هرچه تمام‌تر با آن‌ها برخورد کنیم. بهترین کار برای اینکه فرش و قالی دستباف را از کثیفی‌های طولانی مدت دور کنیم این است که این فرش‌ها را هر یک ماه یک بار آویزان کرده و با یک چوب به آرامی بر پشت آن‌ها بکوبیم تا گرد و غبار آن‌ها خارج شود. همچنین جاروبرقی را با ملایمت و در جهت خواب پرزها روی فرش بکشید.
اگر قصد دارید فرش دست بافت خود را در خانه تمیز کنید، تنها از آب سرد و شوینده‌های مخصوص برای این کار استفاده کنید. برای حصول اطمینان از اینکه فرش شما رنگ پس نمی‌دهد، یک دستمال سفیدرنگ را با آب گرم خیس کرده و به قسمت‌های مختلف فرش بکشید.
«توجه کنید که اگر پارچه شما رنگی شد بدین معناست که فرش شما رنگ پس می‌دهد؛ در نتیجه باید با مراقبت بیشتری از مواد شوینده استفاده کنید»
قالیشویی بانو به عنوان یکی از بهترین و ارزان‌ترین قالیشویی های تهران شناخته می‌شود که شستشوی فرش دستباف در منزل را در اسرع وقت و با استفاده از پیشرفته‌ترین دستگاه‌های روز دنیا انجام می‌دهد. با مشاورین قالیشویی بانو تماس بگیرید تا اطلاعات مناسبی را در این زمینه در اختیار شما بگذارند.
سخن پایانی
در این مقاله با بررسی تفاوت فرش ماشینی و دستباف تلاش کدیم تا کمک کنیم که تشخیص فرش دستباف خوب برای شما به امری ساده تبدیل شود. چنانچه در مورد این مسایل با سوالی مواجه شدید و یا موضوعی وجود داشت که تمایل داشتید در مورد آن‌ها بیشتر بدانید، با ما در قسمت کامنت به اشتراک بگذارید تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخگوی شما باشیم.
2 پاسخ
واقعا ریشه فرش یکی از بهترین راه های تشخیص فرش دستباف خوبه
با سلام و احترام
بله این روش عموما یکی از راحت‌ترین روش‌هاست که به شما کمک می‌کند، فرش دستباف را از فرش ماشینی تشخصی دهید.