فرش ها به عنوان رکن اصلی دکوراسیون در تمامی منازل شناخته می‌شوند و آسیب‌دیدگی و فرسودگی آن‌ها در طول زمان امری طبیعی است. از آنجایی که جایگزین کردن فرش‌های آسیب دیده با فرش‌های نو می‌تواند امری هزینه بر باشد، رفوی فرش می‌تواند راهکار بسیار خوبی برای ترمیم فرش و استفاده مجدد از آن باشد. در حقیقت رفوگری فرش یک هنر و صنعت قدیمی است که برای ترمیم پارگی، سوختگی، آسیب دیدگی و… به کار می‌رود. در ادامه مطلب به بررسی نحوه تعمیر فرش پاره شده و نکات مهم آن پرداخته می‌شود.
مهم‌ترین دلایل پارگی و آسیب دیدگی فرش
فرش‌ها همواره تحت ترافیک رفت و آمد و نشست‌وبرخاست هستند و پتانسیل بالایی برای جذب آلودگی‌ها و لکه‌های مختلف دارند و چنانچه در معرض فشار و ضربه و… نیز قرار بگیرند دچار خسارت‌های جدی‌تری همچون پارگی می‌شوند. پارگی و فرسودگی فرش که از آسیب‌های مهم به شمار می‌روند می‌توانند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شوند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- یکی از دلایل اصلی پارگی و بریده شدن فرش برخورد با اجسام تیز و برنده مانند چاقو، کارد و… می‌باشد.
- کهنه شدن و فرسودگی فرش نیز می‌تواند یکی از عوامل اصلی پارگی فرش‌ها باشد
- بیدزدگی نیز از دیگر دلایل پارگی فرش‌ها است. بیدزدگی معمولاً در فرش‌های قدیمی و کهنه وجود دارد.
- تاخوردگی بلندمدت فرش و شکستگی آن نیز می‌تواند یکی از دلایل پارگی و نیاز به رفو باشد.
- شستشوی فرش به صورت نامناسب و با استفاده از تجهیزات و شوینده‌های غیر استاندارد
نحوه تعمیر فرش پاره شده
به صورت کلی تعمیر و رفوی فرش یک کار کاملاً تخصصی و حرفه‌ای است و افراد عادی نباید اقدام به انجام آن کنند چرا که ممکن است خسارت‌ها و آسیب‌های فرش بیشتر شود. این کار باید توسط افراد متخصص و ماهر و شرکت‌های قالیشویی معتبر انجام شود. تعمیر فرش‌های پاره شده می‌تواند با توجه به نوع پارگی ایجاد شده در فرش و محل آن متفاوت باشد. از جمله رایج‌ترین روش‌های تعمیر فرش می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
تعمیر پارگی‌های دارای شکل هندسی
این نوع از پارگی‌ها در حقیقت دارای ابعاد و اندازه‌های کوچکی هستند و می‌توانند در اثر عواملی همچون ساییدگی، گیر کردن فرش به اجسام مختلف، افتادن اشیای سنگین بر روی فرش، موگیری و رفوگیری غلط فرش، قرار دادن طولانی مدت اشیا بر روی فرش و … ایجاد شوند. برای تعمیر این نوع پارگی‌ها باید طبق مراحل زیر عمل کرد
- در مرحله اول باید شکل و اندازه پارگی فرش مشخص شود
- در مرحله دوم باید متناسب با اندازه پارگی، نخ و خامه تهیه کرده تا عملیات چله‌کشی و … به درستی و کامل انجام شود.
- در مرحله سوم باید متناسب با طرح و نقشه فرش اقدام به رفوگری نمود. این مرحله از حساسیت و سختی بالایی برخوردار است و حتماً باید توسط افراد متخصص انجام شود. در این مرحله در قسمت پارگی، تار و پودهای مناسب جایگزین می‌شوند.
- در مرحله بعدی و بعد از اضافه کردن پودهای مناسب در قسمت آسیب دیده فرش، باید فرش به سمت رو برگردانده شده و از طریق سرنخ گیری (برش قسمت‌های اضافه و بلند الیاف‌های فرش) تراز شود.
تعمیر پارگی در محل اتصال ریشه فرش
رفوگری ریشه های آسیب دیده فرش نیز شرایط ویژه‌ای دارد و باید با حساسیت های ویژه‌ای انجام شود. در این روش باید ابتدا مشخص کرد که پارگی در کدام قسمت از ریشه ایجاد شده تا مشخص شود که امکان تعمیر وجود دارد و یا بادی ریشه‌های فرش کاملاً جدا شده و مجدداً بافته شوند. رایج‌ترین دلایل پارگی فرش از قسمت ریشه شامل مواردی همچون پوسیدگی و ساییدگی فرش، بید خوردگی، گیر کردن فرش در زمان جابجایی، گره خوردگی و خواباندن ریشه‌ها به سمت زیر فرش و … هستند. برای تعمیر فرش پاره شده در این حالت می‌توان به شرح زیر عمل کرد.
چنانچه پارگی فرش فقط در قسمت‌های کوچکی از فرش ایجاد شده باشد باید از طریق بافت مجدد ریشه‌ها اقدام به بافت مجدد ریشه نمود. در این روش باید فرش به میز کار متصل شده و سپس با استفاده از الیاف‌های هم جنس و هم رنگ سایر ریشه‌های فرش، از آخرین رج فرش مجدداً ریشه‌ها بافته شوند.
تعمیر انواع پارگی های فرش
فرش‌ها ممکن است در اثر عوامل مختلفی دچار آسیب و پارگی شوند و به همین دلیل تعمیر فرش پاره شده در شرایط مختلف متفاوت خواهد بود. به صورت کلی برای تعمیر فرش های پاره شده باید طبق مراحل زیر عمل کرد.
- در مرحله اول باید تمامی وسایل و ابزارهای مورد نیاز برای تعمیر فرش (نخ، خامه، چاقو، سوزن و …) آماده شود.
- در مرحله دوم باید فرش به طرف پشت برگردانده شود و توسط چوب و میخ‌های مخصوص به میز کار متصل شود. این کار باعث می‌شود که فرد راحت تر قسمت های آسیب دیده فرش را تشخیص بدهد.
- در مرحله سوم باید سمت دیگر فرش را در نزدیک سمت ثابت قرار داده و قسمت آسیب دیده را تار و پودکشی کرد.
- در نهایت و بعد از عملیات ترمیم و تعمیر فرش پاره شده باید عمل گرده زدن انجام شود
ترمیم فرش در منزل
تعمیر و ترمیم فرش‌های پاره شده و آسیب دیده، خصوصاً فرش‌های دستباف، یک کار تخصصی و حرفه‌ای است و انجام آن توسط افراد عادی می‌تواند ریسک بسیار زیادی داشته باشد. کسانی که در منزل اقدام به ترمیم فرش پاره شده می‌کنند حتماً باید از مشاوره‌های قالیشویی آنلاین و افراد متخصص استفاده کرده و به تجهیزات و لوازم تخصصی دسترسی داشته باشند در غیر این صورت ممکن است میزان خسارت و آسیب فرش چند برابر شود.
نکات ترمیم و تعمیر فرش و جلوگیری از پارگی آن
هرچند که می‌توان بسیاری از پارگی‌ها و آسیب‌های فرش را برطرف کرد اما بهتر است که از ابتدا اجازه آسیب و پارگی نداد تا نیازی به رفو و ترمیم نباشد. از مهم‌ترین نکات ترمیم و تعمیر فرش و جلوگیری از پارگی آن می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- خشک نگه داشتن فرش و دوری از رطوبت
- قرار ندادن فرش‌های اضافی بر روی یکدیگر
- قرار ندادن اجسام سنگین بر روی فرش
- قرار ندادن گلدان بر روی فرش
- عدم قرارگیری فرش در زیر نور مستقیم خورشید
- گردگیری و نظافت مستمر و همیشگی فرش
- تا نکردن فرش
- شستشوی مناسب فرش با استفاده از تجهیزات و شوینده‌های استاندارد و…
جمع‌بندی نهایی
آسیب‌دیدگی، پارگی، سوختگی و… از مشکلات رایجی هستند که بر اثر عوامل مختلف برای فرش‌ها ایجاد می‌شوند. تعمیر فرش پاره شده می‌تواند با توجه به نوع پارگی، نوع فرش، حجم پارگی و … متفاوت باشد اما این کار حتماً باید توسط افراد متخصص و ماهر انجام شود تا از توسعه آسیب و خسارت‌ها جلوگیری شود.
