فرش‌های دستبافت از جمله فرش‌هایی هستند که بافت و تولید آن‌ها توسط نیروهای انسانی انجام شده و برای بافتن آن‌ها هیچ استفاده‌ای از ماشین‌آلات مختلف نمی‌شود. این فرش‌ها زیبایی، جذابیت و البته قیمت بالایی دارند و معمولاً از رنگ و الیاف‌های طبیعی مانند ابریشم، پشم، پنبه و … بافته می‌شوند. فرش‌های دستباف هم همچون انواع فرش‌های دیگر ممکن است بعد از مدتی استفاده دچار آلودگی و لکههای مختلفی شده و نیاز به شستشو پیدا کنند. اگرچه بهترین و مطمئن‌ترین روش برای شستن فرش‌ها استفاده از آب و مواد شوینده مخصوص است اما گاهی نیاز نیست برای از بین بردن یک یا چند لکه ساده، کل فرش شسته شود. برای تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن و استفاده از آب می‌توان از روش‌ها و راهکارهای مختلفی استفاده کرد که هرکدام می‌توانند مزیت‌های خاص خود را داشته باشند. در ادامه این مطلب به بررسی انواع روشهای شستشوی فرش بدون آب و نکات آن‌ها پرداخته میشود.
شستشوی فرش بدون آب چه مزیت‌هایی دارد؟
اگرچه شستن فرش با استفاده از آب و شوینده‌های مختلف می‌تواند مزیت‌های متعددی داشته باشد اما روشهای جایگزین و عدم استفاده از آب نیز می‌توانند مزیت‌های منحصربه‌فردی داشته باشند. در حقیقت فرش‌های دستباف از الیاف‌های طبیعی و رنگ‌های خاصی تولید می‌شوند به همین دلیل ممکن است در مواجه با آب و مواد شوینده دچار تغییراتی همچون رنگدهی و … شوند به همین دلیل حتی‌الامکان بهتر است که از آب برای شستن آن‌ها خصوصاً توسط افراد عادی و کم تجربه استفاده نشود. از مهم‌ترین مزایای تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- شستشوی فرش بدون آب در کنار از بین بردن لکه‌ها و آلودگی‌ها می‌تواند باعث افزایش عمر الیاف فرش شده و از آسیب‌دیدگی آن جلوگیری می‌کند
- این روش بدون آسیب رسانی به ساختار، رنگ و الیاف فرش می‌تواند بسیاری از لکه‌ها، گرد و غبار و بوهای نامطبوع را از بین ببرد.
- یکی از بزرگ‌ترین مشکلات و چالش‌های شستن فرش، تغییر رنگ و رنگدهی آن‌ها است که با عدم استفاده از آب برطرف میشود. در اصل شستن فرش بدون استفاده از آب مانع از رنگدهی آن خواهد شد.
- در این روش‌ها نیازی به آبکشی، خشک کردن و … نیست و در نهایت هیچ‌گونه بو، بیدخوردگی، کپ خوردگی و … در فرش ایجاد نخواهد شد.
مهم‌ترین فاکتورهای انتخاب روش مناسب تمیز کردن فرش دستباف
به صورت کلی لازم است فاکتورها و پارامترهای متعددی در انتخاب یک روش مناسب برای شستن و تمیز کردن فرش‌های دستباف در نظر گرفته شوند در غیر اینصورت ممکن است نتیجه مطلوب حاصل نشود. از مهم‌ترین نکاتی که در انتخاب روش تمیز کردن فرش باید در نظر گرفت می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
جنس الیاف فرش
هرکدام از فرش‌های دستباف ممکن است از الیاف و متریال های مختلفی همچون نخ، ابریشم، پشم، پنبه و … بافته شده باشند. هرکدام از این الیاف‌ها می‌توانند در برابر مواد و ابزارهای تمیز کننده مختلف واکنش‌های متفاوتی خواهند داشت.
سن فرش
یکی دیگر از مهم‌ترین فاکتورهای انتخاب یک روش مناسب برای تمیز کردن فرش دستباف، سن آن است. هرچقدر که سن فرش بالاتر باشد باید با حساسیت بیشتری با آن برخورد داشت چرا که امکان آسیب‌دیدگی فرش بیشتر خواهد شد.
نوع آلودگی فرش
نوع آلودگی و لکههای فرش نیز می‌تواند تعیین کننده نوع روش شستن و تمیز کردن فرش دستباف باشد. در حقیقت تعدادی از لکه‌ها فقط با استفاده از آب و مواد شوینده تمیز می‌شوند و تعداد دیگری را می‌توان با استفاده از روشهای دیگر از بین برد.
بهترین روشهای تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن
تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن به این معنی نیست که نباید از هیچ مقدار آب و مایعات دیگر استفاده شود چرا که گاهی چاره‌ای جز استفاده از آب، شامپوفرش و سایر شوینده‌ها وجود ندارد. شستشوی فرش بدون آب به معنی عدم خیس کردن کامل فرش و شستن آن با مواد شوینده شیمیایی و … است. همان‌طور که گفته شد برای انتخاب روش مناسب تمیز کردن فرش‌های دستباف باید به پارامترها و نکات مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آن‌ها الیاف فرش، سن فرش، نوع آلودگی‌ها و … هستند. با توجه به تمام موارد گفته شده بهترین روشهای تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن شامل موارد زیر خواهند بود:
استفاده از جاروبرقی به صورت مستمر
بسیاری از لکه‌ها و آلودگی‌ها به صورت خشک بوده و به سطح و الیاف فرش نخواهند چسبید به همین دلیل برای تمیز کردن آن‌ها نیازی به استفاده از آب نیست. جاروکشی مستمر فرش می‌تواند این دست از لکه‌ها را به صورت کامل از بین برده و زیبایی و جذابیت فرش را به حالت اول برگرداند. در اصل جاروکشی مستمر هیچ‌گونه آسیب و خسارتی به فرش دستباف وارد نمی‌کند و از نفوذ گرد و غبار به داخل الیاف فرش جلوگیری خواهد کرد و مانع از بو گرفتگی، تغییر رنگ و کدر شدگی آن می‌گردد.
استفاده از سشوار
یکی دیگر از روشهای بسیار کاربردی برای تمیز کردن بسیاری از لکههای فرش دستباف استفاده از سشوار است. در حقیقت با استفاده از سشوار می‌توان لکههای شمع و مواد چسبیده به فرش را نرم کرده و سپس با استفاده از یک دستمال خشک آن را تمیز کرد. برای این کار می‌توان از اتو هم استفاده کرد. در اصل برای تمیز کردن لکه شمع و لکههای از این دست می‌توان یک دستمال را روی آن قرار داده و به آن گرما داد. این کار باعث میشود لکه به دستمال بچسبد و از سطح فرش جدا شود. در نهایت می‌توان برای تمیز شدن بهتر فرش از یک دستمال مرطوب استفاده کرد و محل لکه را به صورت کامل تمیز نمود.
تمیز کردن فرش استفاده از یخ
نقطه مقابل حرارت سرما است که گاهی می‌تواند در تمیز کردن بسیاری از لکه‌ها از سطح فرش دستباف موثر باشد. در اصل موادی همچون آدامس، قیر، چسب و … زمانی می‌توانند به راحتی از سطح فرش جدا شوند که به حالت فریز در آمده و کاملاً ترد و شکننده شده باشند. این مواد می‌توانند لکههای زشت و ناخوشایندی بر روی فرش ایجاد کنند. قرار دادن یخ بر روی این لکه‌ها باعث میشود که کاملاً سفت و شکننده شده و در نهایت با استفاده از یک کارد یا وسیله فلزی می‌توان آن را از سطح فرش جدا کرد. همچنین برای تمیز کردن کامل محل لکه می‌توان از یک دستمال مرطوبت و تمیز استفاده کرد تا نیازی به شستن فرش و استفاده از آب و مواد شوینده نباشد.
استفاده از سرکه
یکی دیگر از روشهای تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن استفاده از سرکه است که به عنوان یک ماده معجزه‌گر در خانه شناخته میشود. در این روش می‌توان مقداری سرکه را با کمی آب مخلوط کرده و آن را بر روی محل لکه‌ها اسپری کرد. سپس می‌توان از یک دستمال تمیز استفاده کرده و محل لکه را به خوبی خشک نمود.
لکه‌گیری سریع فرش
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است و این قاعده در تمامی حوزه‌ها صدق می‌کند. زمانی که مواد مختلفی بر روی فرش‌ها ریخته می‌شوند باید بلافاصله تمیز شوند و از سفت و سخت شدن آن‌ها جلوگیری شود. هرچقدر مواد بیشتر بر روی سطح فرش باقی بمانند، سخت‌تر شده و تمیز کردن آن‌ها کار مشکل‌تری خواهد بود. موادی همچون غذا، چربی، خون، جوهر، ادرار و … باید بلافاصله بعد از ریخته شدن بر روی فرش تمیز شوند و از سخت شدن آن‌ها جلوگیری شود. در حقیقت لکه‌گیری سریع فرش می‌تواند نیاز به شستشو را تا حد زیادی کاهش داده و از وارد شدن آسیب و خسارت‌های مختلف به فرش جلوگیری می‌کند. البته باید توجه داشت که لکه‌گیری سریع فرش دستباف نیاز به مهارت بالایی دارد و باید با حساسیت زیادی انجام گردد.
استفاده از جوش شیرین و نمک
جوش شیرین و نمک از جمله کاربردی‌ترین مواد در طبیعت به شمار می‌روند و خواص درمانی، دارویی، خوراکی، بهداشتی و … زیادی دارند. این مواد هیچ‌گونه آسیبی به بافت و الیاف فرش وارد نخواهند کرد و می‌توانند در تمیز کردن بسیاری از لکه‌ها موثر باشند. در این روش می‌توان مقداری جوش شیرین و نمک را با کمی آب مخلوط کرده و یک محلول یکدست ایجاد کرد. سپس باید با استفاده از یک دستمال تمیز این محلول را به سطح فرش آغشته کرد تا لکه‌ها از بین بروند. حتی شرکت‌های قالیشویی تهران و سایر شهرها از این مواد برای تمیز کردن مبل، موکت، فرش و … استفاده می‌کنند.
علاوه بر روشهای گفته شده می‌توان از راهکارهای دیگری برای تمیز کردن فرش‌های دستباف بدون نیاز به شستن آن‌ها استفاده کرد که مهم‌ترین آن‌ها شامل مواردی همچون استفاده از دستگاه بخار شو، استفاده از شوینده‌های ملایم مانند شامپوفرش، استفاده از لکه برهای مخصوص، استفاده از روش سنتی چوب زنی و تکاندن و … می‌باشند.
جمع‌بندی نهایی
فرش‌های دستباف به دلیل برخورداری از الیاف و رنگ‌های طبیعی و همچنین شیوه بافت متفاوت از ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی برخوردار بوده و در برابر آلودگی‌ها، مواد شوینده و … واکنش‌های متفاوتی دارند. از جمله بهترین روشهای تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن می‌توان به مواردی همچون استفاده از جاروبرقی به صورت مستمر، استفاده از سشوار، تمیز کردن فرش استفاده از یخ، استفاده از سرکه، لکه‌گیری سریع فرش، استفاده از جوش شیرین و نمک و … اشاره کرد. البته برای انتخاب یک روش مناسب و کاربردی برای تمیز کردن فرش دستباف باید به نکاتی همچون نوع الیاف، سن فرش، میزان و نوع آلودگی‌ها توجه داشت.