فرش‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان دکوراسیون داخلی منازل از نظر نحوه بافت به دو دسته فرش‌های ماشینی و فرش‌های دستباف تقسیم می‌شوند. از آنجایی که فرش‌های ماشینی توسط تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته تولید می‌شوند، از نظر ابعاد، اندازه، زوایا، طرح و نقش و … از دقت بسیار بالایی برخوردارند و نواقص بسیار کمی دارند. فرش‌های دستباف توسط نیروهای انسانی و با دست بافته می‌شوند و کوچک‌ترین خطاهای انسانی می‌تواند منجر به نقص و ایرادات مختلف در ابعاد، اندازه، طرح و نقش و … شود. به منظور رفع کجی‌های جزئی و سایر خرابی‌های فرش مانند جمله فرورفتگی و برآمدگی یا سرک در کناره‌های فرش از عملیات دارکشی استفاده می‌شود. در ادامه مطلب بررسی خواهد شد که قیمت دارکشی فرش تحت تأثیر چه عواملی می‌باشد.
دارکشی فرش چیست؟
فرش‌های دستباف توسط نیروهای انسانی بافته می‌شود و چنانچه در بافت این فرش‌ها خطاهایی بروز دهد در نهایت فرش دچار کجی، بی‌نظمی، موج و قوس می‌شود. از مهم‌ترین دلایلی که باعث کجی فرش می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- خطای انسانی در بافت فرش یا خرابی دستگاه بافندگی
- ناهماهنگی دستگاه یا بافندگان در زمان شانه‌زنی
- به کار بردن مواد اولیه بی‌کیفیت
- شانه‌زنی ناکافی و کم
- دقت پایین در زمان بافت
- چله‌کشی غیراصولی
- مسطح نبودن محل استقرار دستگاه بافندگی یا دار قالی
دارکشی فرش در حقیقت به عملیات و اقدامی گفته می‌شود که در آن مشکلات فرش مانند کجی از بین می‌رود. دارکشی فرش بیشتر برای فرش‌های دستباف به کار می‌رود چرا که فرش‌های ماشینی توسط دستگاه‌های پیشرفته بافته می‌شوند و کمتر دچار نواقصی همچون کجی هستند. کجی‌های جزئی کناره‌های فرش، فرورفتگی و یا برآمدگی از جمله عیوبی هستند که می‌توان به کمک فرآیند دارکشی برطرف کرد. البته باید توجه داشت که دارکشی با رفوگری متفاوت است چراکه رفوگری برای برطرف کردن ایرادات بزرگ‌تر همچون سوختگی به کار می‌رود در حالی که دارکشی برای برطرف کردن نواقص سطحی به کار می‌رود.
انواع روش‌های دارکشی
قبل از آنکه به بررسی قیمت دارکشی فرش پرداخته شود باید با انواع روش‌های آن آشنایی داشت. به صورت کلی این فرآیند می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
-
دارکشی لولائی
این روش در اصل یک روش سنتی – کارگاهی است که در آن فرش را روی الوارهایی که کنار هم چیده شده‌اند میخکوب می‌کنند و با کشیدن فرش اشکالات ایجاد شده در آن را برطرف می‌نمایند. هر دستگاه دارکشی فرش در این روش از دو سری الوار تشکیل شده که یکی از آن‌ها ثابت بوده و دیگری با کمک چندین لولای فلزی می‌تواند حول صفحه ثابت چرخش کند.
-
دارکشی پرسی
در این روش دارکشی فرش به صورت ایستاده انجام می‌شود و برای ثابت کردن فرش از میخ و تخته استفاده نمی‌شود و دستگاه آن کاملاً فلزی است و روی پایه‌هایی قرار گرفته که قابل تنظیم هستند. با توجه به آنکه دارکشی فرش در این روش به شکل ایستاده انجام می‌شود پایه‌های دستگاه به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که فرد دارکش بتواند متناسب با قد خود ارتفاع دستگاه را تنظیم کند. دارکشی پرسی به واسطه کارایی بیشتر و مزیت‌های متعدد نسبت به سایر روش‌ها در بسیاری از شرکت‌های معتبر قالیشویی تهران استفاده می‌شود
-
دارکشی قلاب کش
در این روش ابتدا طول و عرض فرش در چند نقطه اندازه‌گیری شده تا مقدار کجی و ناحیه آن تعیین شود و سپس سرچله فرش دسته دسته می‌شود (هر هفت چله یک دسته). بعد از دسته‌بندی چله ها، عملیات دارکشی به دو روش انجام خواهد شد
در روش اول دسته‌ها را یکی در میان برگردانده و روی خواب لکه‌برداری فرش قرار می‌دهند و سپس یک میلگرد فلزی به نام سیخو را بین آن‌ها می‌گذارند و دسته‌های زوج و فرد متوالی را روی سیخ و گره می‌زنند.
در روش دوم، ابتدا دسته‌های زوج و فرد گره زده می‌شود (ارتفاع گره‌ها یکسان هستند)، سپس سیخو از بین آن‌ها عبور داده خواهد شد (برای یکسان بودن ارتفاع گره‌ها، دارکش انگشت خود را بین دسته‌ها قرار داده و حلقه‌هایی ایجاد می‌کند به‌گونه‌ای که سیخو به راحتی از بین این حلقه‌ها عبور کند)
روش انجام دارکشی فرش در قالیشویی
شرکت‌های قالیشویی به عنوان معتبرترین مراکز انجام عملیات دارکشی شناخته می‌شوند چرا که از تجهیزات و نیروهای متخصص برخوردار هستند. دارکشی فرش در این مراکز طبق مراحل زیر انجام می‌شود:
- در مرحله اول فرش بر روی یک سطح چوبی پهن می‌شود.
- در مرحله دوم استادکار فرش را با کمی آب مرطوب می‌کند تا کشش‌پذیری فرش افزایش پیدا کند
- در مرحله سوم ابعاد و اندازه دقیق فرش مشخص شده و نواقص آن مشخص می‌شود و لبه‌هایی که دارای فرورفتگی هستند توسط چنگک‌های مخصوص، کشیده می‌شوند تا فرورفتگی به کلی از بین رفته و محو شود.
- در مرحله چهارم برای جلوگیری از برگشت فرش به حالت اولیه، آن را به سطح چوبی میخ می‌کنند.
- در مرحله بعدی هر چهار طرف فرش کشیده شده تا کجی‌های آن از بین برود و سپس به مدت دو تا سه روز در همان حالت ثابت می‌شود.
- در نهایت نیز میخ‌ها خارج شده و در صورت امکان جای آن‌ها با قلاب بافت محو می‌گردد.
قیمت دارکشی فرش و عوامل مؤثر در آن
دارکشی فرش یک فرآیند کاملاً تخصصی و فنی است و افراد عادی قادر به انجام آن نخواهند بود. در اصل علاوه بر تخصص و مهارت برای دارکشی فرش، لازم است که به تجهیزات و ابزارهای مختلفی دسترسی داشت و انرژی و زمان کافی برای انجام آن داشت. از جمله مهم‌ترین فاکتورهای مؤثر در قیمت دارکشی فرش می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- سایز و ابعاد فرش و جنس مواد و الیاف به کار رفته در بافت آن
- میزان نواقص و آسیب‌های فرش و سطح فرورفتگی‌ها و بی‌نظمی‌های آن
- میزان تخصص و مهارت فرد دارکش
- میزان اعتبار و سابقه شرکت قالیشویی
- روش دارکشی به کار رفته برای رفع نواقص فرش. به عنوان نمونه دارکشی پرسی فرش‌ها در مقایسه با سایر روش‌های دارکشی هزینه بیشتری خواهد داشت.
- مقدار ظرافت فرش و میزان حساسیتی که برای تعمیر آن نیاز است.
- میزان تراکم فرش که هرچقدر بیشتر باشد می‌تواند هزینه بیشتری برای دارکشی داشته باشد.
فرش‌ها خصوصاً فرش‌های دستباف در اثر عواملی همچون خطای انسانی در بافت، به کار بردن مواد اولیه بی‌کیفیت، شانه‌زنی ناکافی و کم، چله‌کشی غیراصولی، تراز نبودن دار قالی و … ممکن است دچار نواقصی همچون کجی، فرورفتگی و … شوند. برای رفع این ایرادات از فرآیند دارکشی استفاده می‌شود که روش‌های مختلفی دارد. قیمت دارکشی فرش تحت تأثیر عواملی همچون نوع فرش، روش دارکشی، تجهیزات مورد نیاز، حجم و میزان نواقص فرش، جنس و تراکم فرش و … خواهد بود.
